Không gian mạng đang ngày càng cho thấy vai trò thiết yếu trong đời sống hiện đại, là nơi mở rộng kết nối xã hội, gia tăng giá trị cuộc sống và phá vỡ giới hạn về vật lý. Thế nhưng đây cũng là “mảnh đất màu mỡ” để các đối tượng xấu lợi dụng để thực hiện hành vi lừa đảo, phạm pháp, xuyên tạc, cho tới các thủ đoạn chống phá Đảng, Nhà nước, nhiễu loạn lòng dân… Nhận diện rõ những mặt trái ấy để chủ động đấu tranh và làm chủ không gian mạng, đây là nhiệm vụ cấp thiết nhằm giữ vững trận địa tư tưởng, củng cố niềm tin của nhân dân trong giai đoạn hiện nay.
Nguy cơ ẩn sau tiện ích
Biết là không thể và cũng không nên kiểm soát quá nghiêm ngặt việc các con cháu sử dụng các thiết bị thông minh để truy cập mạng, nhưng ông Nguyễn Thanh Xuân (phường Ka Long, TP Móng Cái) vẫn không khỏi lo lắng. Bởi không ít lần, ông thấy những đứa trẻ trong gia đình chăm chú xem, rồi bình luận tương tác với các bài đăng, video clip trên mạng xã hội. Mà ở đó có nhiều nội dung chẳng mấy tích cực: Lúc là những “phần tử giang hồ” nói năng tục tĩu, thái độ thách thức; hoặc những kẻ không ngừng thể hiện lối sống khoe khoang của cải, tiêu xài hoang phí để chứng tỏ cái gọi là “đẳng cấp”; rồi có cả những tin đồn thất thiệt, bôi nhọ cá nhân, lôi kéo bạo lực mạng…
Chẳng thế nào yên lòng trước tình trạng này cứ diễn ra trước mắt ngày qua ngày, ông Xuân cho biết, người lớn trong nhà đã thử nhiều cách để khuyên bảo nhưng thói quen tiếp nhận thông tin thiếu an toàn của những đứa trẻ vẫn chẳng mấy chuyển biến. Nhờ thường xuyên tham gia công tác khu phố, nhiều lần được các đồng chí Công an phường trực tiếp tư vấn, giải thích về phòng chống tội phạm trên không gian mạng, nên ông Xuân hiểu rõ những hệ lụy khôn lường có thể xảy ra. Nếu tiếp xúc quá thường xuyên với các thông điệp không chuẩn mực, lứa tuổi vị thành niên chưa đủ vốn sống hoàn toàn có thể bình thường hóa những việc làm trái với đạo đức, trái pháp luật. Sẽ càng tai hại hơn nếu nhận thức, thái độ, hành vi của những đứa trẻ bị tác động, lôi kéo bởi những thế lực thù địch, chống phá.
Điều đáng nói là câu chuyện tại gia đình ông Xuân chẳng phải là cá biệt trong xã hội. Bởi với lợi thế lan truyền nhanh, bao phủ rộng khắp trong bối cảnh bùng nổ công nghệ số, không gian mạng tuy tiện ích nhưng cũng đầy những mối nguy hại, rủi ro len lỏi đến từng gia đình. Chẳng riêng gì giới trẻ, mà mọi độ tuổi, ngành nghề, vùng miền đều có thể là nạn nhân từ mặt trái của không gian mạng.
Trên cương vị là Chủ tịch Ủy ban MTTQ phường Mông Dương (TP Cẩm Phả) gần chục năm nay, chị Hoàng Thị Thùy nhận thấy rõ những tác động đa chiều của công nghệ số, mạng xã hội đối với đời sống người dân trên địa bàn. Bên cạnh những tiện ích đã quá rõ ràng, thì điều lo ngại nhất đến từ việc người dân thường khó phân biệt được đâu là tin thật, đâu là tin giả trên không gian mở. Không ít người thường xuyên dành tới vài tiếng đồng hồ mỗi ngày để “lướt” các trang mạng xã hội như facebook, zalo, tiktok, youtube hoặc truy cập các ứng dụng mua sắm trực tuyến. Tiếp nhận quá nhiều thông tin, từ vòng bạn bè cho đến các quảng cáo, tin tức thời sự từ đủ các nguồn các nhau… trong khi hiểu biết còn hạn chế, lại có thói quen tiếp nhận thông tin chủ quan, thiếu chọn lọc, khiến họ hoàn toàn có thể bị lợi dụng, dẫn dắt. Không ít trường hợp khi được tuyên truyền, đã có thể cảnh giác với những thông điệp kiểu “môi giới việc nhẹ lương cao”, “bán thuốc online chữa bách bệnh”, “chuyển tiền cho người thân gặp tai nạn cấp cứu”…; nhưng nếu là những luận điệu lôi kéo tinh vi hơn, như nội dung riêng tư, bịa đặt, xuyên tạc hoặc cài cắm thật – giả lẫn lộn… thì thật khó rạch ròi.
Khi thông tin giả gieo mầm hoài nghi
Không chỉ dừng lại ở hành vi lừa đảo hoặc cố tình gây sự chú ý bất chấp đạo đức, pháp luật để trục lợi kinh tế, nhiều phần tử xấu cũng đã lợi dụng không gian mạng để bôi nhọ, chống phá, làm lung lay niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, sự điều hành, quản lý của Nhà nước. Không ít những thông tin xuyên tạc vẫn thường xuyên xuất hiện, đáng buồn là vẫn thu hút sự quan tâm của rất nhiều người, bất chấp tính xác thực bằng không. Thủ đoạn của những thế lực xấu là lợi dụng sự hiếu kỳ của người dân, lại tranh thủ tính ẩn danh, khó phân biệt được thật – giả trên không gian mạng. Những thông tin bịa đặt, xuyên tạc, vu cáo được dày công xây dựng để thoạt nghe, nhiều người sẵn sàng tin đó là sự thật, hòng làm mất uy tín của cán bộ, đảng viên, gieo hoài nghi để tạo dự luận xấu trong xã hội. Cách làm tinh vi, xảo quyệt nhất là sử dụng một phần thông tin công khai chính thống rồi lồng ghép xen kẽ với những nhận định thiên kiến, những thông tin bịa đặt, khó kiểm chứng xác thực hoặc cắt xén sửa chữa sai lệch.
Đơn cử như vụ việc xảy ra vào năm 2017, trên mạng xã hội facebook lan truyền hình ảnh Nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vũ Thị Thu Thủy gắn với những phát ngôn bịa đặt về tình hình biển Đông và quan hệ Việt Nam – Trung Quốc. Cơ quan chức năng đã phải khẩn trương vào cuộc, khẳng định đây là thông tin xuyên tạc, nhằm mục đích bôi nhọ danh dự, uy tín của lãnh đạo tỉnh và gây ảnh hưởng tới an ninh quốc gia. Tỉnh cũng làm việc với Cục An ninh mạng – Bộ Công an tiến hành điều tra làm rõ, xử lý nghiêm những đối tượng tung tin xuyên tạc. Hay như khi Đảng ta đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, nhiều cán bộ, nhiều vụ việc tham nhũng, hối lộ, lợi dụng chính sách để trục lợi có quy mô lớn bị xử lý theo pháp luật, thì trên các nền tảng không gian mạng xuất hiện các luận điểm ác ý vô căn cứ rằng: Đây thực chất là “thanh trừng nội bộ”, “đấu đá để triệt hạ phe cánh”…
Từ đầu năm 2025 đến nay, Phòng An ninh chính trị nội bộ (Công an tỉnh) đã liên tiếp điều tra, xử phạt các đối tượng đăng tải thông tin sai sự thật trên mạng xã hội. Như là trường hợp đối tượng P.Q.S đã sử dụng tài khoản facebook cá nhân đăng hình ảnh chỉnh sửa bằng AI, thể hiện lực lượng vũ trang đang bê các tấm pin năng lượng mặt trời trong Lễ diễu binh, diễu hành cấp Nhà nước kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Hay như trường hợp đối tượng N.V.S đã sử dụng tài khoản facebook cá nhân đăng tải bình luận sai sự thật, vu khống, xúc phạm uy tín của các y, bác sĩ đang làm việc tại Bệnh viện Việt Nam – Thụy Điển (TP Uông Bí)…
Đáng buồn là những thông tin này vẫn được khá nhiều người dân tò mò, hiếu kỳ tìm đọc. Thậm chí không ít người tiếp nhận thông tin thất thiệt, chẳng quan tâm đến việc xác thực mà vội vã chia sẻ, tiếp tay cho thông tin xấu độc lan truyền. Rồi khi những thông tin ấy lan rộng qua nền tảng không gian mạng, được người dân tiếp nhận không chọn lọc, hình thành làn sóng tin đồn và từng bước làm nguy hại đến uy tín của Đảng, Nhà nước và hệ thống chính trị; gây chia rẽ nội bộ, phá hoại khối đại đoàn kết. Đáng nói hơn, sự thẩm thấu lâu dài của những thông tin bịa đặt, xuyên tạc cũng đã ít nhiều “lung lay” lập trường, suy giảm niềm tin của một bộ phận cán bộ, đảng viên và quần chúng với Đảng, Nhà nước.
Có thể thấy rằng, không gian mạng là con dao hai lưỡi: Vừa là kho kiến thức mở vô hạn, tạo nhiều cơ hội giao lưu, học hỏi cho tất cả mọi người, nhưng cũng đồng thời lẫn tạp đủ các thông tin sai lệch, xấu độc, là nguồn cơn làm nảy sinh nhiều hành vi sai lầm, tiềm ẩn gây ra bất ổn xã hội trên tất cả các lĩnh vực… Đó chính là thách thức lớn trong công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong kỷ nguyên số. Đáng mừng là trước thực trạng này, hàng loạt các biện pháp đồng bộ và quyết liệt đang được tỉnh Quảng Ninh triển khai, huy động sự vào cuộc của các cấp, ngành, đoàn thể và cả cộng đồng.
